Lamenti, riti, e tradizioni funebri a Sternatia e nei Dekatrìa Chorìa

Abstract

En
Laments (morolòja) are part of the rich poetic production of the Greek-Salentine area. Concerning all the genres of traditional songs (like love, spite, work, emigration, etc.), laments are the most beautiful. In these songs, love for the departed one and grief for the bereaved merge into a pathos of high poetic value. Laments (morolòja) are the songs that fascinate the most not only because they deal with themes that touch the soul but also of the difficulty one encounters in listening to them live; in accordance with funeral rites and traditions, they have always captured many scholars' attention. In this article, an attempt has been made to outline the funeral traditions of the Greeks of Salento. The information, drawn from the available bibliography, has been ascertained and enriched through the interviews of elderly women from Hellenophone countries. In the bibliography used in this work there are no references of the structure and typology of laments (morolòja). The exordium is only indicated well in MOROSI 1870. A careful analysis though, of some texts not only confirms the existence of the exordium, but also identifies the presence of several parts that give the song a complete structure: the introduction to the subject, the song itself, the conclusion of the song as well as a final consideration.
It
I morolòja fanno parte della corposa produzione poetica dell'area greco-salentina. Tra tutti i generi di canti tradizionali (d'amore, di dispetto, di lavoro, dell'emigrazione, ecc.) i canti funebri sono i più belli in assoluto. In questi canti l'amore per il proprio caro scomparso e il dolore per il lutto si fondono in un pathos di alto valore poetico. I morolòja sono i canti che affascinano di più perché trattano temi che toccano l'animo e per la difficoltà che si incontra volendoli ascoltare dal vivo; insieme ai riti e alle tradizioni funebri, hanno da sempre attirato l'attenzione di molti studiosi. In questo articolo si è cercato di delineare un quadro delle tradizioni funebri dei Greci del Salento. Le informazioni, ricavate dalla bibliografia disponibile, hanno avuto un riscontro e un arricchimento grazie alle interviste effettuate ad alcune anziane signore dei paesi ellenofoni. Nella bibliografia utilizzata in questo lavoro non compaiono riferimenti alla struttura e alla tipologia dei morolòja, solo in MOROSI 1870 è ben segnalata la presenza del preambolo. Da un'attenta analisi di alcuni testi, oltre a confermare l'esistenza del preambolo, è stata individuata la presenza di alcune parti che danno al canto una struttura completa: introduzione all'argomento, canto vero e proprio, conclusione del canto, considerazione finale.
El
Τα μοιρολόγια αποτελούν μέρος της πλούσιας ποιητικής παραγωγής της Ελληνικής περιοχής του Σαλέντο. Από όλα τα είδη των παραδοσιακών τραγουδιών (του έρωτα, του μίσους, της εργατιάς, της μετανάστευσης κ.λπ.), τα μοιρολόγια είναι τα πιο όμορφα. Σε αυτά τα τραγούδια, η αγάπη για το αγαπημένο πρόσωπο που έφυγε και η θλίψη για τον πενθούντα, συγχωνεύονται σε ένα πάθος υψηλής ποιητικής αξίας. Τα μοιρολόγια είναι τα τραγούδια που γοητεύουν περισσότερο επειδή πραγματεύονται θέματα που αγγίζουν την ψυχή και λόγω της δυσκολίας που συναντά κανείς όταν τα ακούει ζωντανά, μαζί με τις τελετές και τις παραδόσεις της κηδείας, έχουν προσελκύσει από πάντα την προσοχή πολλών μελετητών. Στο παρόν άρθρο γίνεται μια προσπάθεια να σκιαγραφηθούν οι ταφικές παραδόσεις των Ελλήνων του Σαλέντο. Οι πληροφορίες που αντλήθηκαν από τη διαθέσιμη βιβλιογραφία, επιβεβαιώθηκαν και εμπλουτίστηκαν μέσω συνεντεύξεων με ηλικιωμένες γυναίκες από ελληνόφωνες χώρες. Στη βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε στην παρούσα εργασία δεν υπάρχουν αναφορές για τη δομή και την τυπολογία των μοιρολογιών. Mόνο στο MOROSI 1870 αναφέρεται καλά η παρουσία του προοιμίου. Μια προσεκτική ανάλυση ορισμένων κειμένων, όχι μόνο επιβεβαιώνει την ύπαρξη του προοιμίου, αλλά και εντοπίζει την παρουσία πολλών κομματιών που προσδίδουν στο τραγούδι μια ολοκληρωμένη δομή: την εισαγωγή στο θέμα, το καθεαυτό τραγούδι, το συμπέρασμα του τραγουδιού, την τελική σκέψη.